Psychological Barriers in the Financial Markets : An Application in Borsa İstanbul

In traditional finance theory, the efficient market hypothesis suggests that investors can not make any abnormal returns given the same amount of risk. Investor rationality has always been a topic studied in behavioral finance, as there are many anomalies in the stok market caused by investor irrationality. The existence of psychological barriers is related to the belief in the predictability of stock price and contradictive to both market efficiency hypothesis and the assumption of rational investors. In this point of view, studies which find evidence for existence of psychological barriers contribute to the literature on market anomalies. The effect of pscyhological barriers can be explained by an anchoring effect. Furthermore, these barriers are often associated with support and resistance levels and with a bandwagon effect. But the existence of psychological barriers in financial markets is a relatively undocumented anomaly. Also there is no prior academic research on psychological barriers on Borsa İstanbul.

This study investigates whether psychological barriers exist in a Turkey Stock Exchange and major Turkish stocks. Therefore two Stock Index and the daily closing price of ten stocks are examined with respect to the price clustering around the barrier and also return and volatility. Generally two different statistical analysis have been used in studies of the uniformity of digits: the chi-square and dummy regression analysis. A third approach uses GARCH analysis to assess the differential impact of being above or below a barrier. In this study both these statistical method and GJR-GARCH analysis is used to test of barriers existence.

According to chi-square test and dummy regression results, there is strong evidence for the existence of systematic behavior at the BIST 30 index at the 10000s barier level. The frequencies within the barrier band are significantly lower then frequencies outside the barrier band. But for most of the examined stock there is strong evidence in the opposite direction: higher frequencies inside the barrier band and lower frequencies outside. According to GJR-GARCH results, there is no significant difference in the conditional mean for the periods immediately before and immediately after an upward and downward crossing a supposed barrier. But, there is significant difference in the conditional variance for the periods immediately before and immeditely after an upward and downward crossing of a supposed barrier. 

Sümeyra Gazel / Erciyes University, Institute of Social Sciences / Ph.D. Thesis, 2013

Finansal Piyasalarda Psikolojik Eşik : Borsa İstanbul' da Bir Uygulama

Geleneksel finans teorilerinde, etkin piyasalar hipotezi yatırımcıların aynı riski almaları durumunda herhangi bir anormal getiri elde edemeyeceklerini varsaymaktadır. Hisse senedi piyasalarında yatırımcı irrasyonalitesinin sebep olduğu bir çok anomali vardır. Bu sebeple yatırımcı rasyonalitesi davranışsal finansta sürekli olarak çalışılan bir konudur. Psikolojik eşiklerin varlığı hisse senedi fiyatlarının tahmin edilebileceği inancı ile ilişkilidir ve hem etkin piyasalar hipotezi hem de rasyonel yatırımcı varsayımı ile çelişmektedir. Bu bakış açısıyla psikolojik eşiklerin varlığına ilişkin kanıtlar, piyasa anomali literatürüne katkı sağlamaktadır. Psikolojik eşik etkisi dayanak etkisi ile açıklanmaktadır. Ayrıca psikolojik eşikler çoğunlukla destek ve direnç noktaları ve de sürü etkisi ile ilişkilidir. Ancak finansal piyasalarda psikolojik eşiklerin varlığı tam olarak belgelendirilmemiş bir anomalidir. Ayrıca Borsa İstanbul'da psikolojik eşiklerin varlığına ilişkin daha önce yapılmış bir akademik çalışma mevcut değildir.

Bu çalışma Türkiye hisse senedi piyasasında ve kayda değer BIST hisselerinde psikolojik eşiklerin var olup olmadığını incelemektedir. Bu sebeple iki hisse senedi endeksi ve on adet hisse senedinin günlük kapanış fiyatları, eşikler etrafındaki fiyat kümelenmeleri, getiri ve volatilite açısından incelenmiştir. Basamakların tek düze dağılımına ilişkin genellikle iki farklı istatistiksel analiz kullanılmaktadır. Bunlar ki-kare ve kukla regresyon analizleridir. Üçüncü bir yaklaşım, eşiklerin aşağı ve yukarısındaki farklı etkileri belirlemek için kullanılan GARCH analizidir. Bu çalışmada eşiklerin varlığını test etmek için, istatistiksel metotların her ikisi ve de GJR-GARCH analizi kullanılmıştır.

Ki kare testi ve kukla regresyon sonuçlarına göre, BIST 30 endeksi 10000 eşik seviyesinde sistematik davranışların varlığına ilişkin güçlü kanıtlar elde edilmiştir. Eşik bantları içerisindeki frekansların eşik bantları dışındaki frekanslardan anlamlı olarak daha düşük olduğu tespit edilmiştir. Ancak incelenen hisse senetlerinin çoğu için zıt yönde güçlü sonuçlar elde edilmiştir. Yani eşik bantlarının içerisinde daha yüksek frekanslar, dışında ise daha düşük frekanslar tespit edilmiştir. GJR-GARCH analizi sonuçlarına göre, varsayılan eşiğin aşağı ve yukarı yönlü geçilmesinden hemen önce ve  sonraki süreçte koşullu ortalamalar arasında anlamlı bir fark tespit edilememiştir. Ancak varsayılan bir eşiğin aşağı ve yukarı yönlü geçilmesinden hemen önce ve hemen sonraki süreçlerin koşullu varyansları arasında önemli farklılıklar tespit edilmiştir. 

Sümeyra Gazel / Erciyes Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / İşletme Anabilim Dalı Doktora Tezi 2013

Borsa İstanbul'da psikolojik eşikler

Yaşar ERDİNÇyerdinc@bugun.com.tr

Türkiye'de güzel şeyler oluyor. Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı'nda doktora yapan Sümeyra Gazel, Yrd. Doç. Dr. Asım Çelik'in yönetiminde"Finansal piyasalarda psikolojik eşik" başlıklı bir doktora tezi hazırlamış. Bu çalışma oldukça dikkatimi çekti. Çünkü gerçek hayat uygulamasını bu çalışmada bulabiliyorsunuz. Borsa İstanbul üzerinde bir uygulama tezi olup, çok önemli sonuçlar içeriyor. Fakat teze erişim 2016 yılına kadar sınırlanmış durumdadır. Bu yüzden tezin tamamını okuyamadım ama özetindeki bulgular çarpıcıydı. Sayın Gazel'in ulaştığı noktalar şöyle:

Psikolojik eşik var mı?

Geleneksel finans teorilerinde, etkin piyasalar hipotezi yatırımcıların aynı riski almaları durumunda herhangi bir anormal getiri elde edemeyeceklerini varsaymaktadır. Yani bu hipoteze göre hiç kimse bu piyasalarda istikrarlı bir şekilde sürekli olarak para kazanamaz.

Hisse senedi piyasalarında yatırımcıların rasyonel davranışının dışına çıkmasının sebep olduğu birçok anomali (kendi kendini tekrarlayan ve getiri sağlayan durumlar) vardır. Bu sebeple yatırımcı rasyonalitesi davranışsal finansta sürekli olarak çalışılan bir konudur. "Psikolojik eşik"hisse senedi fiyatlarının tahmin edilebileceği inancı ile ilişkilidir ve hem etkin piyasalar hipotezi hem de rasyonel yatırımcı varsayımı ile çelişmektedir. İşte yapılan bu çalışmada Borsa İstanbul'da psikolojik eşikler var mı yok mu diye araştırma yapılmış.

Psikolojik eşik hisse senedi kapanış fiyatları yuvarlak rakamlar etrafında gerçekleştiğinde, fiyatların olağanüstü davranışlar sergilemesi olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca psikolojik eşikler çoğunlukla destek-direnç noktaları ve sürü etkisi ile ilişkilidir. Bu çalışmada, iki hisse senedi endeksi ve on adet hisse senedinin günlük kapanış fiyatları, eşikler etrafındaki fiyat kümelenmeleri, getiri ve volatilite açısından incelenmiş ve üç farklı analiz kullanılmıştır.

Önemli farklılıklar var

Bunlar Ki-Kare ve Kukla regresyon analizleridir. Üçüncü bir yaklaşım, eşiklerin aşağı ve yukarısındaki farklı etkileri belirlemek için kullanılan Garch analizidir. Bu çalışmada eşiklerin varlığını test etmek için, her üç yöntem de kullanılmıştır. Ki-Kare testi ve Kukla regresyon sonuçlarına göre, BİST-30 endeksi 10000 eşik seviyesinde sistematik davranışların varlığına ilişkin güçlü kanıtlar elde edilmiştir. Eşik bantları içerisindeki frekansların eşik bantları dışındaki frekanslardan anlamlı olarak daha düşük olduğu tespit edilmiştir. Diğer yandan incelenen hisse senetlerinin çoğu için zıt yönde güçlü sonuçlar elde edilmiş, eşik bantlarının içerisinde daha yüksek frekanslar, dışında ise daha düşük frekanslar tespit edilmiştir. Gjr-Garch analizi sonuçlarına göre, varsayılan eşiğin aşağı ve yukarı yönlü geçilmesinden hemen önce ve sonraki süreçte koşullu ortalamalar arasında anlamlı bir fark tespit edilememiştir. Ancak varsayılan bir eşiğin aşağı ve yukarı yönlü geçilmesinden hemen önce ve hemen sonraki süreçlerin koşullu varyansları arasında önemli farklılıklar tespit edilmiştir.

İstanbul Finans Merkezi

Bu çalışmanın bulguları eğer genellenebilirse, bu tezdeki bilgileri kullanarak ve anomalileri yakalayarak para kazanmak mümkün olabilecektir. Bu da "Etkin Pazar Hipotezi"ne ters bir durumdur. Sayın Sümeyra Gazel ve Asım Çelik'in ellerine, beyinlerine sağlık. İstanbul finans merkezi olacaksa, bu konulardaki çalışmalar yoğunlaşmalıdır.

Insider Trading’

SPK önceden insider trading suçuna ilişkin 1 yıldan 3 yıla kadar hapis ve 500.000TL'ye kadar da para cezası uyguluyordu. Kanunda değişikliğe gidildiğini biliyordum ama yeni rakamlar hakkında bilgim yoktu. İşte yeni düzenlemeyi konu alan bir yazı.

Uluslararası düzenlemeler baz alınarak hazırlanan ve henüz taslak halindeki yeni Sermaye Piyasası Kanunu, başta piyasa dolandırıcılığı ve insider trading (içeriden öğrenenlerin ticareti) olmak üzere sermaye piyasası suçlarına ciddi para cezaları da öngörüyor. Örneğin insider trading’de uygulanacak para cezası 300 bin liradan az olmayacak. Taslak kanunun 101. Maddesine göre düzenlemelere ve Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından alınan kararlara aykırı hareket edenler ile bu fiilde etkisi bulunan şirket yöneticilerine 20 bin liradan 250 bin liraya kadar idari para cezası verilecek. İdari para cezası gerektiren fiil ile maddi menfaat sağlayanlara, sağladıkları menfaatin iki katı kadar para cezası verilecek.

ÇAĞRI YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜ YERİNE GETİRMEYENLER
Pay alım teklifi zorunluluğunu (örneğin çağrı yükümlülüğü) yerine getirmeyenlere pay alım teklifine konu payların toplam bedeli kadar ceza verilecek. Meşru bir ekonomik ya da finansal gerekçe ile açıklanmayan kendinden kendine veya karşılıklı işlemler yapmak, açılış ve kapanış fiyatları ile gün sonu veya vade sonu kapanış fiyatlarını etkilemeye yönelik emir vermek, süreklilik arz edecek şekilde küçük miktarlarda fiyat yükseltici veya düşürücü alım-satım yapmak gibi piyasa bozucu eylemleri gerçekleştirilen kişilere ilgili yıl için belirlenmiş üst sınırın 5 katına kadar para cezası uygulanacak. İdari para cezalarının yüzde 95’i Yatırımcı Tazmin Merkezi’ne yüzde 5’i de Sermaye Piyasası Araştırma Merkezi’ne gelir olarak kaydedilecek. İnsider trading suçu işleyenler 300 bin liradan az olmamak kaydıyla elde ettiklerin menfaatin 3 katını ödemek zorunda kalacaklar. Bu ödeme yapılırsa SPK bu kişilerin hakkında suç duyurusunda bulunmayacak.

Elif Batu Yener http://www.borsagundem.com/