Borsa İstanbul'da psikolojik eşikler

Yaşar ERDİNÇyerdinc@bugun.com.tr

Türkiye'de güzel şeyler oluyor. Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı'nda doktora yapan Sümeyra Gazel, Yrd. Doç. Dr. Asım Çelik'in yönetiminde"Finansal piyasalarda psikolojik eşik" başlıklı bir doktora tezi hazırlamış. Bu çalışma oldukça dikkatimi çekti. Çünkü gerçek hayat uygulamasını bu çalışmada bulabiliyorsunuz. Borsa İstanbul üzerinde bir uygulama tezi olup, çok önemli sonuçlar içeriyor. Fakat teze erişim 2016 yılına kadar sınırlanmış durumdadır. Bu yüzden tezin tamamını okuyamadım ama özetindeki bulgular çarpıcıydı. Sayın Gazel'in ulaştığı noktalar şöyle:

Psikolojik eşik var mı?

Geleneksel finans teorilerinde, etkin piyasalar hipotezi yatırımcıların aynı riski almaları durumunda herhangi bir anormal getiri elde edemeyeceklerini varsaymaktadır. Yani bu hipoteze göre hiç kimse bu piyasalarda istikrarlı bir şekilde sürekli olarak para kazanamaz.

Hisse senedi piyasalarında yatırımcıların rasyonel davranışının dışına çıkmasının sebep olduğu birçok anomali (kendi kendini tekrarlayan ve getiri sağlayan durumlar) vardır. Bu sebeple yatırımcı rasyonalitesi davranışsal finansta sürekli olarak çalışılan bir konudur. "Psikolojik eşik"hisse senedi fiyatlarının tahmin edilebileceği inancı ile ilişkilidir ve hem etkin piyasalar hipotezi hem de rasyonel yatırımcı varsayımı ile çelişmektedir. İşte yapılan bu çalışmada Borsa İstanbul'da psikolojik eşikler var mı yok mu diye araştırma yapılmış.

Psikolojik eşik hisse senedi kapanış fiyatları yuvarlak rakamlar etrafında gerçekleştiğinde, fiyatların olağanüstü davranışlar sergilemesi olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca psikolojik eşikler çoğunlukla destek-direnç noktaları ve sürü etkisi ile ilişkilidir. Bu çalışmada, iki hisse senedi endeksi ve on adet hisse senedinin günlük kapanış fiyatları, eşikler etrafındaki fiyat kümelenmeleri, getiri ve volatilite açısından incelenmiş ve üç farklı analiz kullanılmıştır.

Önemli farklılıklar var

Bunlar Ki-Kare ve Kukla regresyon analizleridir. Üçüncü bir yaklaşım, eşiklerin aşağı ve yukarısındaki farklı etkileri belirlemek için kullanılan Garch analizidir. Bu çalışmada eşiklerin varlığını test etmek için, her üç yöntem de kullanılmıştır. Ki-Kare testi ve Kukla regresyon sonuçlarına göre, BİST-30 endeksi 10000 eşik seviyesinde sistematik davranışların varlığına ilişkin güçlü kanıtlar elde edilmiştir. Eşik bantları içerisindeki frekansların eşik bantları dışındaki frekanslardan anlamlı olarak daha düşük olduğu tespit edilmiştir. Diğer yandan incelenen hisse senetlerinin çoğu için zıt yönde güçlü sonuçlar elde edilmiş, eşik bantlarının içerisinde daha yüksek frekanslar, dışında ise daha düşük frekanslar tespit edilmiştir. Gjr-Garch analizi sonuçlarına göre, varsayılan eşiğin aşağı ve yukarı yönlü geçilmesinden hemen önce ve sonraki süreçte koşullu ortalamalar arasında anlamlı bir fark tespit edilememiştir. Ancak varsayılan bir eşiğin aşağı ve yukarı yönlü geçilmesinden hemen önce ve hemen sonraki süreçlerin koşullu varyansları arasında önemli farklılıklar tespit edilmiştir.

İstanbul Finans Merkezi

Bu çalışmanın bulguları eğer genellenebilirse, bu tezdeki bilgileri kullanarak ve anomalileri yakalayarak para kazanmak mümkün olabilecektir. Bu da "Etkin Pazar Hipotezi"ne ters bir durumdur. Sayın Sümeyra Gazel ve Asım Çelik'in ellerine, beyinlerine sağlık. İstanbul finans merkezi olacaksa, bu konulardaki çalışmalar yoğunlaşmalıdır.